اتاق‌ تمیز عملاً در هر صنعتی که ذرات کوچک می‌توانند بر روند تولید تأثیر منفی بگذارند، استفاده می‌شوند. اندازه و پیچیدگی اتاق‌های تمیز متفاوت است. آنها در صنایعی مانند تولید نیمه‌هادی، داروسازی، بیوتکنولوژی، تجهیزات پزشکی، اپتیک، ارتش و همچنین در هوافضا استفاده می‌شوند. در ادامه، کاربرد اتاق تمیز در صنایع مختلف را بررسی می‌کنیم.

اتاق تمیز چیست؟

اتاق تمیز که معمولاً در تولید یا تحقیقات علمی استفاده می‌شود، محیطی کنترل شده است که دارای سطح پایینی از آلاینده‌ها مانند گردوغبار، میکروب‌های هوا، ذرات آئروسل و بخارهای شیمیایی است. به طور مشخص، یک اتاق تمیز دارای سطح کنترل شده‌ای از آلاینده و آلودگی است که با تعداد ذرات در مترمکعب تعیین می‌گردد. هوای بیرون در محیط معمولی شهر حاوی 35000000 ذره در مترمکعب است. این مقدار به اتاق تمیز ISO 9 مربوط می شود که در پایین‌ترین سطح استانداردهای اتاق تمیز قرار دارد.

اتاق تمیز در یک فضای بسته ساخته شده است و پارامترهای محیطی مانند رطوبت، فشار و دما را کنترل می‌کند. جزء کلیدی اتاق تمیز، فیلتر هوای ذرات معلق (HEPA) با کارایی بالا است که برای به دام انداختن ذرات کوچک به‌اندازه 0.3 میکرون استفاده می‌شود. فیلترهای HEPA در کنترل آلودگی ضروری هستند.

هر ذره‌ای به‌اندازه یک میکرون می‌تواند یک اتاق تمیز را آلوده کند. برای این که این موضوع را بهتر درک کنید، ضخامت موی انسان ۱۰۰ میکرون است. منبع اصلی اتاق تمیز، آلودگی پوست یا موهای کارکنان است. آنها به‌منظور احتیاط، لباس، چکمه، ماسک و دستکش استفاده می‌کنند. همچنین اتاق تمیز برای جلوگیری از ورود این آلودگی‌ها به بسته‌بندی محصول، از تهویه استفاده می‌کند. ازاین‌گذشته، یک انسان بی‌حرکت، نشسته یا ایستاده، ۱۰۰۰۰۰ ذره با قطر  0.3 میکرون در دقیقه تولید می‌کند.

استانداردهای اتاق تمیز

استانداردهای اتاق تمیز ISO باتوجه‌به میزان ذرات با اندازه خاص در هر مترمکعب و در مدت زمانی مشخص رتبه‌بندی می‌شود. طبقه‌بندی اتاق‌های تمیز بر اساس یک سیستم رتبه‌بندی هشت طبقه‌ای انجام می‌شود، اتاق تمیز ISO 1 عاری از ذرات و ISO 8 دارای بیشترین ذرات است. این سیستم رتبه‌بندی استاندارد، کاربرد اتاق تمیز در صنایع مختلف و اطلاعات لازم برای تصمیم‌گیری آگاهانه بر اساس نیازهای محصول شما را ارائه می‌دهد. بیشتر اتاق‌های تمیز در رده ۶، ۷ یا ۸ قرار می‌گیرند.

انواع اتاق تمیز و کاربرد آن

اتاق تمیز را می‌توان بر اساس کاربردهایی که در صنایع مختلف دارد طبقه‌بندی کرد. همچنین اتاق‌های تمیز بر اساس جریان هوای موجود نیز دسته‌بندی می‌شوند:
۱- جریان یک‌طرفه
2- جریان هوا غیر یک‌طرفه
3- جریان هوای مخلوط
انواع مختلف اتاق تمیز در صنایع داروسازی، صنایع خودروسازی، صنایع کامپیوتر، تولید انواع قطعات الکترونیکی و تولید محصولات غذایی کاربرد دارند.

کاربرد اتاق تمیز در صنایع

اتاق‌های تمیز و محیط‌های کنترل شده آنها، مدت‌هاست که با صنایع داروسازی و پزشکی در ارتباط هستند. هزاران شغل در صنایع دیگر نیز وجود دارند که برنامه‌های کاربردی و آزمایش‌های شگفت انگیزی را در محیط اتاق تمیز انجام می‌دهند.

صنایع پزشکی و دارویی

صنایع پزشکی و دارویی مستقیماً با زندگی مردم سروکار داشته و از حساسیت بالایی برخوردارند. اتاق‌های تمیز در کارخانه‌های داروسازی کاربرد زیادی دارند. در واقع، مهم‌ترین اصل در کارخانه داروسازی، تأکید بر جلوگیری از ورود هرگونه آلودگی است. رعایت بهداشت و جلوگیری از ورود میکروب‌ها به اتاق تمیز در مقیاس میکروسکوپی انجام می‌شود و به‌هیچ‌وجه نمی‌توان اهمیت آن را در تولید محصول باکیفیت و سالم نادیده گرفت.

ازآنجاکه ورود هرگونه آلودگی و میکروارگانیسم‌ها به داروهای ساخته شده، روند تولید را مختل می‌کند و حتی بر کیفیت و کارایی دارو تأثیر منفی می‌گذارد، ایجاد اتاق تمیز در همه کارخانه‌های داروسازی ضروری است. برای بهبود کاربرد اتاق تمیز در صنایع مختلف، تمام زیرساخت‌های آن برای مقاومت در برابر ورود آلودگی در سطح میکروسکوپی ساخته شده‌اند. در نتیجه، از طراحی ساختمان تا راه‌اندازی تأسیسات برق و گاز و تهویه در این جهت طراحی می‌شود.

هوای ورودی به اتاق تمیز از فیلترهای پیشرفته عبور می‌کند و بنابراین میزان آلودگی در این فضا به حداقل می‌رسد. افرادی که می‌خواهند وارد اتاق تمیز شوند مجهز به لباس‌های مخصوصی هستند که از سرتاپای آنها را می‌پوشاند و سپس از محفظه‌ای به نام «دوش هوا» عبور می‌کنند. با این کار ورود آلاینده‌ها به اتاق تمیز توسط کارکنان به حداقل می‌رسد.

تجهیزات نصب شده در اتاق تمیز طوری طراحی شده‌اند که از ورود یا خروج میکروب‌ها و میکروارگانیسم‌ها به فضا جلوگیری کنند. باتوجه ‌به ماهیت اتاق تمیز و مکانیزم این فضا در کارخانه‌های داروسازی، انجام عملیات تحقیقاتی مختلف و آزمایش‌ها، نتایج قطعی و قابل اعتمادی را به دنبال دارند.

صنایع غذایی

صنعت غذا، به طور قابل‌ملاحظه‌ای، استانداردهای بهداشتی بسیار بالاتری نسبت به سایر صنایع دارد. بسیار مهم است غذایی که ما مصرف می‌کنیم و به دیگران عرضه می‌کنیم، نه‌تنها تازه و خوشمزه بلکه سالم نیز باشد. به همین دلیل فعالیت‌های مرتبط با صنعت غذا با قوانین سختگیرانه و استانداردهای بهداشتی بسیار بالا مشخص می‌شود. بیشتر کارخانه‌های تولید غذا از اتاق‌های تمیز استفاده می‌کنند و سطح بهداشت عمومی کل صنعت را بالا می‌برند.

اتاق تمیز به کاهش تعداد میکروب‌ها و قارچ‌ها کمک می‌کند و فرایند تولید محصولات را تمیزتر و ایمن‌تر می‌کند. به‌این‌ترتیب، ماندگاری محصولات افزایش می‌یابد و می‌توان آنها را بیشتر نگهداری کرد. همچنین با کاربرد اتاق تمیز در صنایع مختلف، چندین مرحله پیشگیرانه را می‌توان از فرایند تولید حذف کرد که منجر به بازدهی بیشتر می‌شود.

اتاق‌های تمیز نه‌تنها کیفیت محصول را بهبود می‌بخشند، بلکه فرایندها را نیز ساده کرده و «حاشیه سود» را افزایش می‌دهند.

صنایع شیمیایی

تصور آن می‌تواند بسیار گیج‌کننده باشد؛ اما وجود چند ذره اضافی می‌تواند دقیق‌ترین آزمایش‌ها را از بین ببرد. همه متغیرهایی که می‌توانند روی یک آزمایش تأثیر بگذارند باید حذف شوند. اتاق تمیز این محیط عاری از آلودگی را پرورش می‌دهد تا آزمایش‌های مربوط به صنایع شیمیایی انجام شود. اتاق تمیز در کاهش و حتی حذف آلودگی‌هایی که ممکن است نتایج دقیق را مختل کنند، به محققان کمک می‌کند.

کاربرد اتاق تمیز در صنایع مربوط به بیوتکنولوژی

صنعت بیوتکنولوژی به اتاق‌های تمیز و محیط‌های کنترل شده‌ای نیاز دارد که بتوانند غلظت ذرات معلق در هوا و همچنین دما، رطوبت و فشار جوی را به طور دقیق تنظیم کنند. این اتاق‌های تمیز نقش مهمی در تحقیقات بیوتکنولوژی ایفا می‌کنند، زیرا قابلیت اطمینان داده‌های علمی و عدم تحریف در اثر آلودگی را افزایش می‎دهند. علاوه بر این، اتاق‌های تمیز نقش مهمی در کیفیت محصولات بیوتکنولوژی ایفا می‌کنند.

صنایع الکترونیک و اپتیک

اکثر مردم وقتی با تلفن هوشمند خود عکس فوق‌العاده‌ای می‌گیرند خوشحال می‌شوند؛ اما این لنزها و البته لنزهای درجه یک دوربین‌های حرفه‌ای باید با استفاده از فناوری اتاق تمیز ساخته شوند. تولید لنز به کنترل دقیق آلودگی ذرات و همچنین کنترل رطوبت و دما و پروتکل‌های جداسازی ارتعاشات نیاز دارد.

باتوجه به توضیحاتی که در مورد کاربرد اتاق تمیز در صنایع مختلف دادیم، این محیط بسیار ضرروی است؛ بنابراین صنعت الکترونیک و اپتیک نیز مستثنی نیست. محیط اتاق تمیز، تکنسین‎ها را قادر می‌سازد تا لنزهایی بسازند که به ما اجازه می‌دهد لبخندهای جاودانه کسانی را که دوست داریم یا مناظر فوق‌العاده‌ای را که از آنها در تعطیلات عکس می‌گیریم ثبت کنیم.

جمع‌بندی مبحث کاربرد اتاق تمیز در صنایع

پیشرفته‌ترین تحقیقات، توسعه و فرایندهای تولید به طور فزاینده‌ای به شرایط محیطی نیاز دارد که در آن غلظت ذرات معلق در هوا نباید از محدوده خاصی فراتر رود. اتاق تمیز برای بسیاری از صنایع و همچنین محصولات جدیدی که در آینده خواهند آمد، ضروری است. در این مطلب برخی از کاربردهای اتاق تمیز را توضیح دادیم گرچه کاربردهای بسیار دیگری نیز وجود دارند.

اندیشگران صنعت فارمد ایرانیان، یکی از شرکت‎هایی است که در زمینه طراحی و ساخت کلین روم فعالیت می‌کند. این مجموعه از باتجربه‎ ترین متخصصان، جدیدترین متدها و بالاترین استانداردهای جهانی برای تولید دستگاه کلین روم در صنایع مختلف استفاده می‌کند.